«Балалардың гиперактивтілігі» диагнозы сау белсенді балаға қойылмайды. Белсенді қозғалыс өздігінен патология емес. Гипер немесе шамадан тыс белсенділік – бұл ми бөліктерінің зақымдалуына байланысты тоқтауға арналған тежеу реакцияларының болмауы. Бақыланбайтын импульстар «шексіз» энергия әсерін тудырады.

Сипатталған бұзушылықтардың нәтижесінде бірқатар мінез-құлық белгілері қалыптасады. Баланың гиперактивтілігі жүйке тиктерімен, дамудың кідірісімен, оқудағы қиындықтармен, қоғамға қарсы мінез-құлықпен бірге жүреді.

Балалардың гиперактивтілігінің белгілері

Баланың әрекетіндегі қандай белгілер диагноз қоюға негіз береді?

• Еріксіз қимылдау, жыпылықтау, мұрның тарту, жөтелу – мұндай қозғалыстарды невропатологтар тик деп атайды.
• Күнделікті мазасыз ұйқы, айқайлау, түнде төсектен жиі құлау («жиек сезімі» қалыптаспайды).
• Қалыпты бір әрекеттерді  қайталау – стереотипия. Мысалы, аяқтан аяққа үнемі ауысып отыру, саусақтармен қабырғаны соғу, тілмен қозғалту.
• Іс-қимылдардың импульсивтілігі, ашу-ызаның тез тұтануы.
• Қозғыштық және алдын ала болжанбайтын психикалық реакциялар.
• Тәртіпсіздік.
• Балалардағы сөйлеу дамуының кешігуі.
• Гигиеналық дағдылар қалыптасуының кешігуі – энурез.
• Оқуды игерудегі қиындықтар – әріптерді ретке келтіру, түсіну және қайталау қиындықтары. Невропатологтар бұл жағдайды дислексия деп аталады.
• Математиканы игерудегі қиындық– дискалькулия.
• Жазуды үйренудің қиындығы – дисграфия.

Жоғарыда аталған белгілерден басқа, өзгелермен қарым-қатынас пен іс-әрекеттерді талдау қиындықтары бар. Жоғарғы активтілік синдромы және назар тапшылығы синдромы бар балалар (қысқартылған СДВ немесе СДВГ) өзін-өзі ұстау ережесін дұрыс қолдана алмайды. Осыған байланысты олар жиі жеңіліске ұшырайды, ескертулерге адекватты жауап бермейді, құрдастары оны елемейді, өзге балалармен қарым-қатынаста қиындық туады.

Мектепте сабақ үстінде жүре беруі мүмкін, әр қадамында ережелерді бұза алады. Бұл әлі де соңы емес. Өз мінез-құлқын талдай алмауына байланысты гиперактивті балалар жиі жарақат алады, апатқа ұшырайды.

Баланың гиперактивтілігінің себептері

Баланың гиперактивтілігінің негізгі себебі – мидың бір бөлігінің зақымдануы, көбінесе құрсақішілік. Балаларда патологияның көп бөлігі келесі жағдайлардан кейін туындайды:

• жүктілік кезінде анада ұзақ токсикоз болған жағдайда;
• құрсақтағы баланың гипоксиясы (мойнында оралу туындаса, плацентада инфекция болуы, басқа факторлар салдарынан);
• жүктіліктің соңғы үштен бірінде түсік түсіру қаупінен кейін - көбінесе бұл жағдай ұрықтың гипоксиясымен бірге жүреді.

Балалардың гиперактивтілігі күрделі босанудың салдарынан да туындауы мүмкін. Бұл жағдайда баланың миы босану кезінде немесе акушердің қате әрекеттері салдарынан зақымдалуы мүмкін.

Уытты заттар немесе баланың туа біткен жарақаты жүйке жүйесінің белгілі бір бөлігінің жұмысын зақымдайды. Дәрігерлер токсикоз және зақымданулар әсерінен балалардағы гиперактивтіліктің дамуына әкелуі мүмкін мидың келесі бөліктерін ажыратады:

• таламус;
• мишық;
• үлкен ми сыңарының қыртысы;
• негіздік ядралар, префронтальді қабық.

Жарақат баланың гиперактивтілігін тудырады. Токсиндердің әсері неғұрлым күшті болса, соғұрлым ми мен жүйке жүйесін қалпына келтіруге ұзақ уақыт қажет болады.

Ерте диагноз қою және уақтылы емдеу оның салдарын жеңуге мүмкіндік береді. Егер жүктілік кезінде кеш токсикоз байқалса, үзіліс қаупі болса – баланың жағдайын мұқият бақылау керек. Баланың жиі мазасыздығы, импульсивтілігі, қозғыштығы байқалса, емдеу және кеңес алу үшін невропатологқа уақытылы жүгіну керек.

Ата-аналар не істеу керек?

Балалардың гиперактивтілігі неғұрлым тезірек анықталса, баланың қоғамның толыққанды мүшесі болуына көмектесу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. Сондықтан, бірінші және ең бастысы – дамудың ауытқуын, балалардың ұқыпсыздығын, алаңдаушылығын уақытында көру, дәрігерге бару. Гиперактивті бала олигофрен емес және тиісті емдеу оның дамуын қалыпты етуге көмектеседі.

Балалар дәрігері гиперактивтілік кезінде не ұсына алады?

• Оқу режимін жеңілдету – бала ақыл-ой жүктемелеріне дайын емес.
• Толыққанды ұзақ күнделікті ұйқы –жақсы ұйқы кезінде жүйке талшықтары синтезделеді. Балалардың гиперактивтілігі кезінде жүйке ұлпаларының дұрыс қалыптасуына жағдай жасау керек.
• Витаминді-минералды кешендер– қажетті «құрылыс» материалымен қамтамасыз етеді. Оның негізінде балалар ағзасы жаңа ұлпалар мен жасушаларды синтездейді.
• Қажет болған жағдайда– логопедпен, дефектологпен, балалар психологымен сабақтар өту керек.
• Белгілі бір көрсеткіштерде – мишықты ынталандыру, арнайы неврологиялық препараттар қабылдау (дәрігердің нұсқауы бойынша).

Балалардың гиперактивтілігінің алдын алу

Балалардың гиперактивтілігі диагнозы қойылған балаға күнделікті витаминді-минералды препараттар қажет. 3 айдан 18 жасқа дейінгі балалар үшін жақсы таңдау Доромарин балалар дәрумені кешені болады. Оның құрамында жүйке жүйесінің дұрыс қалыптасуы үшін қажет нәрсенің бәрі бар. Сондықтан балалардың гиперактивтілігімен және басқа неврологиялық патологиямен күресуге мүмкіндік береді.

Дәрумендік кешеннің құрамында:

• A, B, C, D, E витаминдер кешені. Барлық дәрумендер жаңа жасушалардың синтезіне қатысады. Жүйке жүйесі үшін нейротропты мәртебесі бар В тобы ерекше маңызды. В12 витамині – нейрондардың қабығын сақтайды, нейротрансмиттердің синтезіне қатысады және жүйке импульстарының берілуін қамтамасыз етеді. B1– қозудың химиялық реакцияларының маңызды құрамдас бөлігі. B6 – жүйке жасушаларының глюкозаны сіңіру процесіне қатысады.

• Препараттың құрамында 20-дан көп микро-макро-элементтер бар. Олардың ішінде жүйке талшықтарының пайда болуы үшін ең маңыздылары – кобальт, магний, хром, теңіз кальцийі, мырыш. Аталған минералдардың әрқайсысы өз қызметін атқарады. Кальций иондары-импульсті жасушадан жасушаға өткізеді. Магний - стресске қарсы элемент, қозу жағдайын қалыпқа келтіреді, стресс, невроз кезінде міндетті түрде тағайындалады. Оның жетіспеушілігі балалардың неврологиялық бұзылуларына әкеледі. Мырыш –  бұл стресске, мінез-құлық реакцияларына, мидың дамуына төзімділікті қалыптастыратын ферменттің бөлігі.

Доромариннің барлық компоненттері табиғи. Олар табиғи заттарды экстракция жасау арқылы – теңіз трепангынан, Қиыр Шығыс ламинариясынан, жеміс шырындарынан алынған. Аллергиялық реакциялар тудырмайды, ағзамен 100% сіңіріледі. Жүйке жүйесін қолдаудан басқа, олар иммунитетті қалыптастырады. Олар балалар ауруларының, вирустық инфекциялардың алдын-алу үшін қолданылады.